اختلال بیش فعالی کودکان

امروزه اختلال بیش فعالی یا (ADHD) Attention Deficit Hyperactivity Disorder که به طور عمده در کودکان دیده می شود، به عنوان اختلال در توجه و یادگیری شناخته شده است.مشخصه اصلی این اختلال وجود الگوی پایدار فقدان توجه یا بیش فعالی ( پرتحرکی ) _ تکانشگری ( اجبار درونی برای انجام کار ) است که درمقایسه با افرادی که در همان سطح از رشد قرار دارند شدیدتر است. برای برآورد کردن ملاکهای تشخیص، این اختلال باید حداقل 6 ماه تداوم داشته باشد، حداقل در دو زمینه مانند ( خانه ومدرسه ) وجود داشته باشد  و در عملکرد اجتماعی و تحصیلی فرد اختلال ایجاد کرده باشد، همچنین  نشانه ها باید قبل از 7 سالگی وجود داشته باشند.

نشانه های این اختلال چیست؟

ملاکهای تشخیصی اختلال کمبودتوجه/بیش فعالی در ویراست چهارم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-IV) شامل ملاک های زیر است:

الف: موارد شماره1 یا موارد شماره 2

1. وجود شش مورد (یا بیشتر) از نشانه های بی توجه ،حداقل به مدت 6 ماه و با شدتی که با سطح رشد کودک همخوانی نداشته باشد و غیر انطباقی محسوب شود:

* توجه نکردن به جزئیات یا بی دقتی در تکالیف درسی و وظایف روزمره وسایر کارها.

* مشکل داشتن از جهت حفظ توجه {و تمرکز} هنگام انجام تکالیف یا بازی.

* گوش ندادن به حرف طرف مقابل.

* دنبال نکردن آموزش ها و تمام نکردن تکالیف درسی، وظایف روزمره یا وظایف خود در محیط کار.

* اشکال داشتن در سازماندهی تکالیف و کارها.

* اجتناب، بیزاری یا امتناع از انجام دادن کارهایی که تلاش مستمر ذهنی می خواهند.

* جا گذاشتن  یا گم کردن چیزهایی که برای انجام تکالیف و کارها ضروری هستند.

* پرت شدن حواس بر اثر محرکهای فرعی.

* فراموش کردن کارهای روزانه.

2. شش مورد یا بیشتر از نشانه های بیش فعالی _ تکانشگری حداقل به مدت 6 ماه و با شدتی که با سطح رشد کودک همخوانی نداشته باشد و غیر انطباقی محسوب شود:

بیش فعالی(پرتحرکی)

* وررفتن با دستها یا تکان دادن بی وقفه پاها و به خود پیچیدن روی صندلی

* بلند شدن از روی صندلی در کلاس و سایر اماکن در حالی که انتظار می رود این کار را نکند.

* این طرف و آن طرف دویدن و بالا و پایین پریدن بیش از اندازه در موقعیتهایی که انجام دادن چنین کاری درست نیست.

* پر سر و صدا بازی کردن و پر سر و صدا گذراندن اوقات فراغت

* غالبا در حرکت بودن و طوری عمل کردن که گویی به کودک «موتور» بسته اند.

* پرحرفی

تکانشگری

* نسنجیده و وسط سوال، جواب دادن

* صبر نکردن و رعایت نکردن نوبت

* توی حرف دیگران دویدن و مجال ندان به دیگران

ب: وجود برخی از نشانه های بیش فعالی – تکانشگری یا عدم توجه قبل از 7 سالگی وجود داشته باشد.

ج: وجود نشانه ها در دو یا چند موقعیت مانند مدرسه یا خانه وجود داشته باشد.

د: وجود شواهدی دال بر وجود اختلالی در کارایی اجتماعی، تحصیلی یا شغلی که از لحاظ بالینی مهم است وجود داشته باشد.

ر: نشانه ها نباید صرفا در سیر یک اختلال نافذ رشدی، اسکیزوفرنی یا یک روانپریشی دیده شوند و با سایر اختلالات روانی ( برای مثال با اختلال خلق، اختلال اضطرابی، اختلال گسستی یا اختلال شخصیت ) قابل توجیه نباشند.

شیوع اختلال بیش فعالی چگونه است؟

این علائم معمولا از سه سالگی شروع می شود اما تا زمانی که کودک پا به مدرسه نگذارد تشخیص آن بسیار مشکل است . شیوع اختلال بیش فعالی به طور کلی تقریبا در 5 درصد کودکان دبستانی دیده می شود و شیوع آن در پسران سه تا پنج برابر بیشتر ازدختران است . این اختلال در پسرهای اول خانواده شایع تر و در خواهران و برادران افراد مبتلا به بیش فعالی خطر ابتلا به این اختلال و نیز سایر اختلالات مثل رفتارهای مخرب، اختلالات اضطرابی و افسردگی بالاتر است.

 چرا کودکان به این اختلال مبتلا می شوند؟

در حال حاضر علل اصلی این اختلال  با وجود اینکه یک اختلال رایج ومتداول است ولی نا شناخته است. این احتمال وجود دارد که ناشی از مجموعه عوامل پیچیده ای باشد. در اینجا به ذکر چند مورد می پردازیم:

•  عوامل ژنتیکی

این احتمال وجود دارد که « بیش فعالی » به گونه ای ژنتیکی انتقال یابد بدین معنی که می تواند به گونه ای اختلال ارثی باشد.

•  عوامل مربوط به رشد 

 شواهدی وجود دارد که نشان می دهد در ماه سپتامبر ( شهریور ومهر ماه ) اوج شیوع تولد کودکان مبتلا به بیش فعالی با اختلال یادگیری یا بدون آن است. معنای ضمنی این یافته آن است که رویارویی مادر با عفونت های فصل زمستان در سه ماهه اول حاملگی  ممکن است در بروز برخی نشانه های بیش فعالی در برخی کودکان مستعد نقش داشته باشد.

•  عوامل مربوط به استرس

گزارش‌های زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد والدین کودکان بیش‌فعال در مقایسه با والدین کودکان عادی از میزان استرس بیشتری برخوردارند.

•  آسیب مغزی             

تصور بر این است که برخی از کودکان مبتلا به بیش فعالی در دوران جنینی متحمل آسیبهای جزئی و نامحسوس مغزی شده اند. آسیب مغزی ممکن است حاصل عوامل متابولیک، مکانیکی  و صدمات فیزیکی مغزی در اوایل شیرخوارگی در نتیجه عفونت، التهاب و ضربه باشد.

•  مسمومیت های محیطی

- قرارگرفتن در معرض موادی مانند سرب ( از طریق فرو دادن رنگهای مبتنی بر سرب )

- مصرف الکل، سیگار و داروهای غیر مجاز در دوران بارداری  را می توان ازجمله علل مربوطه ذکر کرد.

•  عوامل غذایی

مطالعات حاکی از آن بوده اند که برنامه های غذایی در بیشتر موارد بی اثر بوده اند و یافته های علمی تاثیر این مواد را تایید نمی کنند.

•  عوامل روانی اجتماعی           

کودکان پرورشگاهی اغلب بیش فعال بوده و میدان توجه محدودتری دارند. این علایم از محدودیت هیجانی طولانی ناشی شده و با رفع عوامل محرومیت مثل پذیرفته شدن به عنوان فرزند و انتقال به خانه والدین رضاعی از بین می روند. حوادث استرس آمیز روانی، اختلال در تعادل خانواده و سایر عوامل اضطراب آور در شروع یا دوام اختلال بیش فعالی نقش دارند. عوامل زمینه ساز ممکن است شامل مزاج کودک، عوامل ژنیتیکی-خانوادگی و توقعات جامعه برای رعایت رفتار یا عملکرد معمول و پذیرفته شده باشد. به نظر نمی رسد وضعیت اقتصادی اجتماعی عامل زمینه سازاین اختلال باشد.

* درمان این اختلال چیست؟

داروهای محرک:

 کارشناسان پزشکی استفاده از داروهای محرک ( ترکیبات متیل فندیت وترکیبات آمفتامین ها ) را به عنوان اولین قدم درمانی توصیه می کنند. برآورد می شود که حدود 90- 85 درصد از کودکان مبتلا به این اختلال از داروهای محرک مانند ریتالین به منظور کنترل رفتارشان استفاده می کنند.

دارو های غیر محرک:

داروهای ضد افسردگی: داروهای ضد افسردگی نظیر باپروپیون، ونلافکستین داروهای دومی است که برای اختلال نارسایی توجه / بیش فعالی میان نوجوانان و بزرگسالان به کار برده می شوند.

روان درمانی شامل موارد زیر است:

رفتار درمانی:

روش دیگر در درمان اختلال بیش فعالی/ کمبود توجه که می توان با دارو درمانی آن را تلفیق کرد، دستکاری کردن محیط و تقویت کننده های آن است. جلسات درمانی بوسیله یک روانشناس یا مشاور در کنار والدین و معلمی که مهارت رفتاری را به کودک آموزش می دهد، انجام می گیرد.

ترکیب دارو و رفتار درمانی:

برای بسیاری از کودکان مبتلا به این اختلال، ترکیبی از دارو، مدیریت رفتار، آموزش موثر و مراقبت والدین، رفتار آنها را بهبود می بخشد.

مشاوره و آموزش والدین :

آموزش والدین مبتنی بر کمک به آنان درچگونگی برخورد با رفتار این قبیل کودکان می باشد که با هدف بهبود رفتارهای اجتماعی وتحصیلی کودکان صورت می پذیرد. آموزش روشهاي برخورد والدين با كودك بيش فعال اصطلاحا   (PMT) ناميده مي شود. در اين روش جلسات گروهي براي والدين این كودكان گذاشته مي شود كه والدين با ويژگيهاي اين اختلال و شيوه هاي مقابله اي درست با لجبازي و علايم ديگر اختلال آشنا شوند.

گروه درمانی:

گروه درمانی با هدف اصلاح مهارتهای اجتماعی و افزایش عزت نفس و حس موفقیت در کودکان مبتلایی که در زمینه های گروهی به خصوص در مدرسه دچار مشکلات کارکردی زیادی هستند می تواند بسیار مفیدباشد.

روش های درمانی نوین:

امروزه نوروفیدبک به عنوان یکی از مؤثرترین روشهای درمانی در کودکان دچار بیش فعالی شناخته شده است. هدف از درمان بوسیله این روش این است که به کودک بیاموزند چطور می تواند رفتارهای مغزش را تغییر دهد و در نهایت عملکردهای مربوط به بیش فعالی را از بین ببرد.

اشتراک در شبکه های اجتماعی