افسردگی یک احساس شدید غمگینی و از دست دادن علاقه به فعالیتهای مختلف است که در لذت بردن از زندگی تداخل ایجاد می‌کند و کارکرد روانی- اجتماعی فرد را مختل می‌کند .غمگینی مداوم، زودرنجی، تحریک‌پذیری و یک نوع حس کلّی نومیدی، از جمله حالت‌هایی است که در کودکان افسرده وجود دارد. آنها ممکن است علاقه‌ای به فعالیتهای جدید از خود نشان ندهند و نیز ممکن است دیگر از فعالیت‌هایی که قبلاً برایشان دلپذیر و خوشایند بود لذت نبرند. یک کودک ممکن است تنها یک دوره افسردگی و یا چند دوره که در فواصل آن حال عادی داشته باشد را تجربه کند.
نشانه های اختلال افسردگی چیست ؟
*اگر به مدت 2 هفته ، از میان علائم زیر 5 مورد در مورد کودک یا نوجوانی مشاهده شود ضرورت دارد به روان شناس یا روان پزشک مراجعه شود:
1-غم ،غصه،گریه ، بغض ویا زود از کوره به در رفتن و عصبانی شدن (به جاى خلق افسرده ممکن است در کودکان و نوجوانان خلق تحریک‌پذیر باشد)
2- از دست دادن علاقه یا احساس لذت بردن
3- اختلال در خواب (کم خوابی،پرخوابی ، بدخوابی، خواب سبک ،سحر خیزی بدون اینکه فرد خواسته باشد ، کابوس ورویاهای بد و ناخوشایند ،چرخش زمان خواب وبیداری و....)
4-اختلال در اشتها (پرخوری یا کم خوری که باعث کاهش یا افزایش وزن می شوند)معمولا آن چه در مورد کودکان دیده می شود این است که افزایش وزن در آنها دیده نمی شود .
5-بی قراری یا کند شدن حرکات وتفک
6-کاهش انرژی یا خستگی پذیری یا وجود درد در بدن(مانند سردرد ،پا درد،کمر درد و...)
7-کاهش توانایی تفکر ،حافظه ،تصمیم گیری و تمرکز
8-کاهش عزت نفس ، ناامیدی ،درماندگی ،پوچی و بی هدفی
9-فکر کردن به مرگ ، مردن ، افکار خودکشی و اقدام به خودکشی.
* این علایم باید در حدی باشند که در عملکرد تحصیلی و اجتماعی فرد مبتلا اختلال ایجاد کنند.
*این علائم ناشی از مصرف دارو یا مواد و بیماری جسمی دیگری نباشد.
در کودکان قبل از سن بلوغ چنین علایمی ممکن است به صورت شکایت جسمی، مثل سردرد و دل درد به صورت مکرر، بی قراری و در برخی مواقع توهماتی که ممکن است به صورت شنیدن صداهایی که خطاب به بیمار صحبت می کنند، بروز کند.
در نوجوانان نیز علایم مزبور بیشتر به صورت ناامیدی، کندی روانی- حرکتی و هذیان مشاهده می شود. نوجوانان افسرده ممکن است رفتارهای ضد اجتماعی، رفتار منفی کارانه و سوء مصرف مواد را نشان دهند. همچنین ممکن است از خانه فرار کنند، بدخلق و پرخاشگر باشند، از فعالیتهای اجتماعی کناره گیری کنند و به ظاهر خودشان نیز بی توجه باشند.
چرا کودکان ونوجوانان به این اختلال مبتلا می شوند؟
- وجود عوامل ژنتیکی وعوامل فیزیولوژیکی مانند فعل و انفعالات شیمیایى در مغز
- از دست دادن یکی از والدین، جدایی پدر و مادر یا بیماری شدید آنان (سرطان، دیابت و غیره)
- کودکانی که مورد آزار جنسی یا بی‌توجهی قرار گرفته باشند.
- به دنیا آوردن فرزند جدید
- مشكلات مدرسه اي مانند عدم پيشرفت تحصيلي
- جدا شدن از خانواده و منابع حمايت كننده عاطفــي
- تعويض مدرسه و از دست دادن دوستــان و مشكلات مربوط به برقراري رابطه با گروه همسن و سال(مثل طرد شدن توسط آنها )
- مهاجـرت
- عوض كردن منزل
- آشفتگى در خانواده
- وضعیت اجتماعی واقتصادی خانواده ،مثلا مطرح كردن مسائل و مشكلات اقتصادي در حضور فرزندان
- تبعيض بين فرزندان و مقايسه كردن آنها با يكديگر
- به رخ كشيدن نكات منفي كودك و ابراز نكردن صفات مثبت او
- شكايت والدين از ناراحتيهاي جسماني كه كودكان را نگران از دست دادن آنها مي كند.
- عنوان كردن حوادث و اتفاقات ناگوار اجتماعي
- احتمالاً در بچه هاي قبل از سنين مدرسه، نقش عوامل محيطي بيشتر خواهد شد.
شیوع این اختلال در کودکان ونوجوانان چگونه است؟
اختلال افسردگى در کودکانى که قبل از سن مدرسه هستند بسیار نادر می‌باشد . معمولااین اختلال در دوران دبستان در پسرها بیشتر از دخترها مشاهده می شود ،اما در دختران در دوره نوجوانی وپس از آن شایعتر از پسران است.هر چه سن شروع اختلال پایین تر باشد و اختلال همراه با افسردگی بیشتری باشد احتمال بهبود کمتر است. (كاپلان و سادوك،1379).*درمان اختلال افسردگی چگونه است؟
به طور کلی درمان دارویى همراه با روشهاى مخصوص روان درمانى در کودکان و نوجوانان ارزش بسیارى داشته و پیشگیرى مؤثرترى در خودکشى آنان در سنین بعدى مى باشد.
درمان دارویی
*دسته ای ازداروهای (SSRT) از قبیل فلوکستین ( Fluxetine) و سیتا لوپرام (Citalopram ) و فلووکسامین و....داروهاى بسیار مؤثرى در درمان افسردگى در کودکان و نوجوانان مى باشد که از کمترین میزان عوارض جانبى در میان داروها برخوردار هستند.
درمان غیردارویی
روش های روان درمانى ممکن است به صورت فردی یا خانوادگی صورت گیرد و شامل موارد زیر است:
شناخت درمانى، روان درمانى بین فردى، رفتار درمانى، روانکاوى و روان درمانى خانواده.
